ΚΕΙΜΕΝΟ Ι: Μάζα και (δημοκρατική) κοινότητα, Ιωάννης Ν. Ξηροτύρης

ΚΕΙΜΕΝΟ II «Όσο μπορείς», Κ.Π. Καβάφης

ΘΕΜΑ Α:

Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως μια δημοκρατούμενη κοινότητα στηρίζεται σε άτομα με την προσωπικότητά τους και την υπευθυνότητά τους. Αν τα άτομα δεν έχουν αυτά τα στοιχεία, τότε η κοινότητα αποτελείται από όχλο, από μια μάζα, εντός της οποίας κυριαρχεί το συναίσθημα και όχι η λογική.

Συγκριτικά τα δύο αυτά μέρη λειτουργούν εντελώς διαφορετικά. Οι ατομικότητες λειτουργούν με ορθοφροσύνη, ενώ η μάζα με το συναίσθημα και το πάθος. Η μάζα ετεροκατευθύνεται και δεν μπορεί να ασκήσει καμία κριτική.

Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το ψηφιδωτό, ο συγγραφέας δείχνει καθαρά τη σπουδαιότητα της ατομικότητας προκειμένου να δημιουργηθεί ένα θαυμαστό σύνολο. Έτσι και η κοινωνία πρέπει να αποτελείται από άτομα που το καθένα έχει την ιδιαιτερότητά του.

ΘΕΜΑ Β:

Ερώτημα 1ο

α) 1. Έχει θέμα ευρύτερου κοινωνικού ενδιαφέροντος

2. Απευθύνεται σε ευρύ κοινό

3. Ο συγγραφέας εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του

4. Ο συγγραφέας δεν εξαντλεί το θέμα

5. Ο συγγραφέας θέλει να προβληματίσει

β) Με παρομοίωση και παράδειγμα. Παρομοιάζει την κοινωνία με ένα ψηφιδωτό, το οποίο πρέπει όμως να αποτελείται από διαφορετικά πετραδάκια, προκειμένου να σχηματιστεί.

Ερώτημα 2ο

α. τάσεις - συνθέτουν/ενώνουν - λογική - παρόμοια - χρησιμοθηρία

β. χωριστή/διηρημένη - υποδούλωσης - απαγορευμένο - αφαιρεί - χάσει

Ερώτημα 3ο

α. Λ

β. Λ

γ. Σ

δ. Λ

ε. Λ

ΘΕΜΑ Γ: Ο κίνδυνος που ενυπάρχει στη διαρκή έκθεση του ατόμου στις ανούσιες συναναστροφές είναι η αλλοτρίωσή του. Ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στο σημείο να αποξενωθεί από τον εαυτό του και να αισθάνεται πλέον πως η ίδια του η ζωή είναι κουραστική και καταπιεστική. Η αλλοτρίωση ουσιαστικά σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει χάσει την ατομικότητά του, την ιδιαίτερη προσωπικότητά του, σε σημείο που έχει γίνει πια ίδιος με τη μάζα και δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα ιδιαίτερα στοιχεία του εαυτού του. Αν, δηλαδή, αντί να φροντίζουμε για το χτίσιμο της προσωπικότητάς μας, περνάμε το χρόνο μας ανώφελα με άλλους ανθρώπους, κοιτάζοντας πώς θα διασκεδάσουμε, τελικά συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πετύχει λιγότερα απ’ όσα θα θέλαμε και έχουμε γίνει κατώτεροι από τις προσδοκίες και τις δυνατότητές μας.

Για να αποφευχθεί επομένως ο κίνδυνος της αλλοτρίωσης, θα πρέπει να φροντίζουμε για την ενδυνάμωση της προσωπικότητάς μας, για τη βελτίωση του εαυτού μας και φυσικά για τη σωστή επιλογή των ανθρώπων με τους οποίους συναναστρεφόμαστε.

ΘΕΜΑ Δ:

Το φαινόμενο της μαζοποίησης είναι σήμερα περισσότερο εμφανές από κάθε άλλη εποχή. Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα αίτια που το προκαλούν; Πώς θα μπορούσε κάποιος να αντισταθεί στο φαινόμενο αυτό, ώστε να μην χάσει την ατομικότητά του; (300 - 400 λέξεις).   

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Μαζοποίηση είναι η διαδικασία εκείνη, κατά την οποία ένα σύνολο ανθρώπων μετατρέπεται σε μάζα. Με τον όρο μάζα εννοούμε εκείνο το σύνολο, εντός του οποίου ο καθένας, χάνοντας την ατομικότητά του, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, παρουσιάζει ομοιόμορφη συμπεριφορά (πνευματική - ψυχική - ηθική) σε σχέση με τους άλλους. Με άλλα λόγια, εξομοιώνει τη συμπεριφορά του κάτω από την επίδραση κοινών συνθηκών και ερεθισμάτων.

Κάθε άτομο όμως χαρακτηρίζεται από την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητάς του και αυτό είναι εκείνο που αποτελεί την προσωπική του ελευθερία. Έτσι κατά τη μαζοποίησή του το άτομο χάνει και απεμπολεί -προσωρινά ή σε διάρκεια - την ατομική του ελευθερία.

Πού φαίνεται ότι σήμερα ο άνθρωπος είναι μαζοποιημένος;

• Καταναλωτισμός και άκρατη κατοχή ή συσσώρευση υλικών αγαθών, τα οποία όλα είναι τυποποιημένα και απευθύνονται αδιάκριτα σε όλους.
• Δουλική υποταγή στις επιταγές της μόδας, η οποία επίσης είναι τυποποιημένη.
• Πολιτικός φανατισμός, εθνικός, θρησκευτικός ή αθλητικός φανατισμός (χουλιγκανισμός).

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

[Α] Αίτια

1. Η ζωή στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Τα μεγάλα αστικά κέντρα ασκούν μια ισοπεδωτική επίδραση στο σύγχρονο άνθρωπο, αφού τον μετατρέπουν σ’ ένα ανώνυμο νούμερο μιας πολυάριθμης μάζας, χωρίς ιδιαιτερότητα και αυτονομία στη δράση του.

2. Η αρνητική λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Αυτό συμβαίνει, όταν τα ΜΜΕ παραποιούν την αλήθεια των γεγονότων και παρέχουν μονοδιάστατη και ανακριβή πληροφόρηση. Η παραπληροφόρηση δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις, οδηγεί το άτομο σε επιπόλαιες κρίσεις και επιβάλλει τα δικά της κριτήρια στον τρόπο σκέψης του. Κατά συνέπεια, τα ΜΜΕ πείθουν για την ορθότητα των πληροφοριών τους και οδηγούν τον σύγχρονο άνθρωπο στην τυφλή και άκριτη αποδοχή των μηνυμάτων που εκπέμπουν.

3. Οι τεχνικές της διαφήμισης. Μέσα από τη συνειρμική σύνδεση προϊόντων και καταστάσεων τα άτομα πείθονται πως η αξία τους είναι ευθέως ανάλογη με τη δυνατότητα κατανάλωσης και την κατοχή συγκεκριμένων εμπορικών προϊόντων. Τα άτομα ενστερνίζονται καταναλωτικές υποδείξεις, οι οποίες έχουν μαζικό χαρακτήρα, απευθύνονται σε ένα αριθμητικό σύνολο, σε μια μάζα.

4. Η δημαγωγική συμπεριφορά των πολιτικών. Οι ανέφικτες υποσχέσεις, τα ψέματα, ο τυχοδιωκτισμός και η εξυπηρέτηση των δικών τους προσωπικών συμφερόντων μετατρέπουν τους ψηφοφόρους - υπηκόους σε μια άμορφη μάζα, την οποία έτσι θέλουν να λειτουργεί.

5. Η έλλειψη παιδείας. Το αμόρφωτο, απαίδευτο άτομο έχει τις περισσότερες πιθανότητες να γίνει λεία δημαγωγών και να οδηγηθεί σε οχλοκρατικές πρακτικές.

6. Η ψυχολογία κάποιων ανθρώπων να ταυτίζονται με μια ομάδα, να ανήκουν κάπου, για να έχουν προστασία. Σε αυτή την περίπτωση είναι έτοιμοι να εκχωρήσουν ατομικά τους δικαιώματα και ελευθερίες. Μόνοι τους χάνουν την ατομικότητά τους.

Οι συνέπειες από αυτή τη μαζοποίηση είναι μόνον αρνητικές (μονόπλευρη σκέψη, παθητική αποδοχή μηνυμάτων, εξάρτηση από άλλους, απώλεια κριτικής ικανότητας, απώλεια σύνεσης και ορθοφροσύνης, φανατισμός και δογματικές αντιλήψεις).

[Β] Προτάσεις

1. Παροχή εκπαίδευσης και παιδείας από τους επικεφαλής της κοινωνίας τέτοια που να αναπτύσσει την κριτική ικανότητα των μελών της.

2. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται υπεύθυνοι πολιτικοί, οι οποίοι πιστεύουν σε αξία και κυρίως στις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπου.

3. Έλεγχος όλων εκείνων των θεσμών που μαζοποιούν τον άνθρωπο (ΜΜΕ, σχολείο, πανεπιστήμιο, σχολές κ.λ.π.).

4. Αποθάρρυνση εκδηλώσεων μαζικού χαρακτήρα (αθλητικοί αγώνες, σύλλογοι, συναυλίες κ.λ.π.). Σε αντίθεση μα αυτά στήριξη κάθε εκδήλωσης, που αποδεικνύει την αξία της ατομικότητας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η μαζοποίηση ή η οχλοκρατία δεν μπορεί να αποφέρει κανένα καλό αποτέλεσμα σε μια κοινωνία. Ωστόσο, στις μέρες μας είναι αυτό που επικρατεί και επικροτείται από τους πολιτικούς για την προώθηση κάποιων συμφερόντων. Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί, οι κοινωνίες θα γίνουν έρμαια λίγων ανθρώπων και όλα τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων θα καταστούν απλά γρανάζια μιας ετεροκατευθυνόμενης μηχανής.