Προσγείωση στη γεωπολιτική πραγματικότητα:

Παγκοσμιοποίηση δεν σημαίνει αδελφοποίηση

Πριν από είκοσι πέντε χρόνια, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και η συνακόλουθη απαλλαγή της ανθρωπότητας από το φάσμα του πυρηνικού ολοκαυτώματος εξέθρεψαν στον - δυτικό ιδίως - κόσμο προσδοκίες ότι, χάρις στη διάδοση των δημοκρατικών αξιών και την αύξουσα αλληλεξάρτηση των οικονομιών, ο ρόλος της βίας στη διεθνή ζωή θα περιεστέλλετο δραστικά. Σχεδόν αμέσως όμως, η καθησυχαστική αυτή αυταπάτη διεψεύσθη εκ των πραγμάτων. Η συνεπεία της κατάλυσης του διπολισμού άρση της επί δεκαετίες γεωπολιτικής πειθαρχίας εντός ή και στην περιφέρεια των αντίπαλων συνασπισμών ευνόησε τη βίαιη εκδήλωση έως τότε ελεγχόμενων ως επί το πολύ εθνοθρησκευτικών δυνάμεων. Ενώ, και στο νέο, παγκοσμιοποιημένο διεθνές περιβάλλον, τα κρατικά συμφέροντα εξακολουθούν να διαδραματίζουν ρόλο κεντρικό με τις κυβερνήσεις συχνά να προσφεύγουν και σε στρατιωτικά μέσα για την προάσπισή τους.

Διερευνώντας το υπό διαμόρφωση διεθνές σύστημα, ένιοι αναλυτές προβληματίζονται για το αν είναι μονοκεντρικό ή πολυπολικό. Τιθέμενο ωστόσο κατά τόσο απλουστευτικό τρόπο, το ερώτημα μάλλον συσκοτίζει παρά φωτίζει τη νέα παγκόσμια σκηνή. Διότι,ενώ αμερικανική μονοκρατορία, ούτε ποτέ υπήρξε, αλλά ούτε και τώρα υφίσταται, με πλείονες μεγάλες δυνάμεις να ασκούν, μετά την έκλειψη του σοβιετικού πόλου, αυτόνομη και ισχυρή επιρροή στον γεωπολιτικό τους χώρο, από την άλλη οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σήμερα η μόνη πράγματι παγκόσμια δύναμη – ήτοι η μόνη διαθέτουσα παρουσία και παρεμβατική ικανότητα σε πλανητική κλίμακα. Όσο δε διαρκεί η καθοριστική αυτή υπεροχή των ΗΠΑ στους κύριους συντελεστές ισχύος, ουδείς θα αποτολμήσει γενικό πόλεμο εναντίον τους - τόσο μάλλον που οι βαθύτατες διαφορές μεταξύ των εν δυνάμει αντιπάλων τους εμποδίζουν τη σύμπηξη ενιαίου αντιαμερικανικού μετώπου.

Δεν εκπλήσσει επομένως ότι, μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, η προσοχή της αμερικανικής ηγεσίας επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στη διαχείριση των εκάστοτε αναφυόμενων περιφερειακών κρίσεων και συγκρούσεων - ιδίως όταν και όπου διαφαίνεται κίνδυνος σοβαρής διατάραξης των διεθνών συσχετισμών.

Με πιο πρόσφατη σχετική περίπτωση το ουκρανικό. Ο προσεκτικός χειρισμός του οποίου από τον πρόεδρο Ομπάμα δεν είναι εκδήλωση αδυναμίας, όπως ισχυρίζονται οι πολιτικοί του αντίπαλοι και αρκετοί πολιτικοί του σύμμαχοι, αλλά μάλλον γεωπολιτικής οξυδέρκειας και σωφροσύνης. Καθώς η αμερικανική ηγεσία, αφ’ ενός μεν επιδιώκει, με στοχευμένα και κλιμακούμενα μέτρα και συσφίγγοντας τη συνεργασία με τους Ευρωπαίους στρατηγικούς εταίρους εντός και εκτός ΝΑΤΟ, να θέσει φραγμό σε ενδεχόμενες υπέρμετρες βλέψεις της Μόσχας στο «εγγύς εξωτερικό» της· αφ’ ετέρου όμως φροντίζει να αποφευχθεί μετωπική σύγκρουση με μία μεγάλη περιφερειακή δύναμη, η οποία σε τελευταία ανάλυση, όχι μόνο δεν συνιστά πλέον θανάσιμη απειλή για τη Δύση¹, αλλά και μπορεί να φανεί - και έχει άλλωστε ήδη αποδειχθεί - χρήσιμη για την αντιμετώπιση σημαντικών προβλημάτων όπως το Αφγανικό, το Συριακό, ή το Ιρανικό.

Στην πραγματικότητα, η μόνη από τις μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις που κατ’ αρχήν συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις για να αναδειχθεί μεσοπρόθεσμα σε αντίπαλο δέος της Δύσης είναι ο κινεζικός γίγας -εφόσον, βέβαια, κατορθώσει να συνεχίσει την ταχύρρυθμη ανοδική του πορεία. Ήδη άλλωστε οι Αμερικανοί τον αντιμετωπίζουν ως τον κύριο γεωπολιτικό τους ανταγωνιστή. Και πάλι όμως υιοθετώντας προσεκτική προσέγγιση «διπλής τροχιάς»: Από τη μια, ενθαρρύνοντας την ενσωμάτωση της Κίνας στο διεθνές πολιτικο-οικονομικό σύστημα, και επιζητώντας, ειδικότερα, τη συνεργασία της για τον χειρισμό του Βορειοκορεατικού. Αλλά, από την άλλη, λαμβάνοντας στρατιωτικά και διπλωματικά μέτρα για να αποθαρρυνθούν επιθετικές της ενέργειες κατά γειτόνων της, όπως η Ιαπωνία, το Βιετνάμ, και οι Φιλιππίνες, και για να διατηρηθούν οι ευαίσθητες ισορροπίες της με την Ταϊβάν. Με την πολυσυζητημένη -και παρεξηγημένη, στο μέτρο που εκλαμβάνεται ως αποστασιοποίηση από τις ευρωπαϊκές και μεσανατολικές εξελίξεις- «στροφή προς την Ασία» να αποτελεί μέρος της μακρόπνοης αυτής αμερικανικής στρατηγικής.

Γ. Ε. Σέκερης, Διπλωματικό Περισκόπιο, 06-05-2014.